De staat van een piano

Een tweedehands piano kopen? Tips om zelf de staat van een piano te beoordelen

Overweegt u om een tweedehands piano te kopen? Het is goed mogelijk om zelf de staat van een piano in zekere mate te beoordelen. Piano Select heeft een overzicht gemaakt van de punten waarop u eenvoudig zelf kunt beoordelen wat de staat is van een tweedehands piano. Lees hieronder meer.

Wilt u een beter oordeel over een instrument wat u overweegt aan te schaffen? Vraag dan een onafhankelijke pianostemmer/technicus mee! Zij kunnen u het beste vertellen wat de staat van een piano is. Veel pianostemmers bieden dit ook als service aan. U kunt ook uw pianodocent(e) meenemen. Deze kan u vertellen hoe hij de piano ervaart qua klank en speelgevoel, maar heeft vaak niet de technische kennis om de staat van de piano te beoordelen.

De hoogte van een piano

De hoogte van piano’s varieert tussen 100 en 135 cm. De hoogte van de piano heeft invloed op de klank. Bij een hogere piano is de zangbodem groter en zijn de snaren langer. Ook heeft de kast meer “luchtinhoud”. Dit alles resulteert in een grotere, rijkere en vollere klank. Ook is de dynamiek groter (verschil tussen zachte en luide passages). Verder is er ruimte voor langere toetsen. Dat verbetert de speelaard. Hetzelfde geldt voor vleugels. In een concertzaal ziet u meestal een concertvleugel van circa 275 centimeter lang.

Starterspiano’s hebben vaak een hoogte tussen de 100 en 120 cm. Middenklasse en topklasse piano’s zijn vaak tussen de 120 en 135 cm hoog. Een piano van ca. 120 cm heeft vaak een zachtere klank, individuele noten springen er iets meer uit, en het speelgevoel is direct omdat de weg van toets naar hamerkop vrij kort is. Een piano van ca. 130 cm heeft daarentegen vaak een vollere klank, een klank die zich meer tot 1 geheel mengt, en een gebalanceerder klavier door de langere weg van toets naar hamerkop. Dit kan per piano en model verschillen, afhankelijk van de geschiedenis en staat van de piano.

De hoogte van een piano
  • Bij (1) vindt u de vilten invoeringen.Deze geleiden de toetsen over de voordrukstiften en balanspennen heen, en zorgen dat er niet teveel zijdelingse spelling ontstaat. Voel aan de voorzijde in hoeverre u de toetsen zijdelings heen en weer kunt bewegen. Dit moet minimaal zijn. De toetsen moeten elkaar zeker niet kunnen raken. Het kan ook zijn dat de toetsen vast zitten of stroef lopen, dan moeten de vilten invoeringen gekweld worden om de gewenste speling te verkrijgen.
  • Bij (8) vindt u de hamerkoppen en dempers. Om dit te kunnen zien dient u de bovenklep te openen (of liefst vragen of de voorzijde van de piano open mag. Bij Piano Select doen wij dit standaard.) De hamerkoppen mogen geen diepe groeven (meer dan 1mm diep) hebben. Dit kan eventueel gemakkelijk worden weggeschuurd maar is beperkt tot 3, 4 keer schuren omdat er anders te weinig vilt overblijft. De dempers kunt u controleren door de toetsen stuk voor stuk aan te slaan en te luisteren of de toon direct stil wordt na loslaten (let op: de hoogste tonen hebben geen dempers, dit is via de bovenklep goed te zien).
  • Bij (4) vindt u het kapselkoord waarin een veertje is opgehangen. Het veertje zorgt voor een goede repetitie (snel herhaald aanslaan) van de toets. Yamaha piano’s met een lager serienummer dan circa 4 miljoen hebben nogal eens de kwaal dat het kapselkoord is verteerd. Het veertje is dan los waardoor de toetsen niet meer snel kunnen repeteren. Een beginnende pianist merkt dat nog niet. Vraag altijd naar de staat van het kapselkoord en of deze is vervangen.

De afregeling

De afregeling van het mechaniek is in hoge mate bepalend voor de speelaard van het instrument. Een slecht afgeregelde piano zal vaak zwaar en onregelmatig spelen. Daardoor is het bijvoorbeeld niet mogelijk om snelle trillers te maken.

(5) is de piloot. Deze kan in hoogte versteld worden en dient zodanig te staan dat het mechaniek precies in beweging komt op het moment dat de toets ingedrukt wordt. Na verloop van jaren ontstaat er ruimte tussen de piloot en het mechaniek. U kunt dit ontdekken door de toets aan het voorste randje heel licht in te drukken. De hamerkop moet dan vrijwel gelijk in beweging komen. Als de toets een paar millimeter ingedrukt kan worden zonder dat de hamerkop in beweging komt, zit er “lucht” tussen de piloot en de onderhamer die er niet hoort te zijn (veel pianostemmers draaien deze lucht er voor u uit als extra service tijdens een stembeurt).

Bij (2) vindt u de afvaldop. Daarmee kan de afval (vrijheid tussen de hamerkop en snaar) worden afgeregeld. Bij langzaam indrukken van de toets dient de hamerkop ongeveer bij 2-4 mm voor de snaren te stoppen en terug te vallen. Bij silent piano’s is deze afstand vergroot naar circa 6 mm.

(3) is de vanger. Een hamerkop dient ongeveer op 15 mm van de snaren na de aanslag opgevangen te worden. De vangersteel is buigbaar om de juiste afstand in te stellen. Om dit te controleren kunt u een toets of aantal toetsen met een matig harde kracht indrukken. De hamerkop zal dan op ca 15 mm van de snaar opgevangen moeten worden.

(6) betreft de afregeling van het sustain pedaal (rechter pedaal). Deze demperstang dient zo afgeregeld te worden dat bij het intrappen van het rechterpedaal, de dempers net zover los komen van de snaar zoals dat gebeurd bij het indrukken van een toets. U kunt dit controleren door een toets ingedrukt te houden, en te kijken hoever de demper van de snaar afkomt. Als u de toets ingedrukt houdt kunt u ook het rechterpedaal indrukken. Controleer of deze dempers net zover los komen als die van de ingedrukte toets.

Bij (7) vindt u het demper lepeltje. Deze zet de demper in beweging. De demper moet van de snaar loskomen bij een half indrukte toets.

Relatieve luchtvochtigheid

Een droge omgeving is niet bevordelijk voor een piano (gemiddeld lager dan 40% relatieve vochtigheid), maar plaatsing in een te vochtige omgeving (gemiddeld boven 70% relatieve vochtigheid) is op de lange termijn ook niet goed. U herkent dit aan roestige snaren, roestige stempennen en donkere vlekken op het blanke hout van het mechaniek en de toetsen. De staat van deze piano kan risico’s bevatten op belangrijke onderdelen. Let op met een dergelijke piano, of laat deze goed beoordelen door een onafhankelijke technicus.

Hygrometer piano

Leeftijd

De goedkoopste piano’s gaan zo’n tien tot twintig jaar mee. Goed gebouwde middenklasse piano’s zoals de Yamaha U1 of U3 gaan zo’n zeventig tot tachtig jaar mee! Ondanks de verwachte levensduur raden wij aan om een niet te oud instrument aan te schaffen. Zo hebben Yamaha’s voor 1972 een hardere hamerkop die over het algemeen voor een lichte en schelle klank heeft. Vanaf 1972 (Yamaha U1H en Yamaha U3H serie) hebben de piano’s een hamerkop gekregen die meer richting het Europees klankideaal van een warme piano gaat. Vanaf deze series hebben de piano’s een diepe en volle klank die aan hogere kwaliteitseisen voldoet. We zien dat zowel amateur als professionele muzikanten voor deze Yamaha U1H en Yamaha U3H kiezen. Deze instrumenten gaan na aanschaf nog lang mee (ruim 30 jaar) en blijft zijn waarde goed behouden.

Bij Piano Select wordt voor Yamaha piano’s serienummer 1,3 miljoen over het algemeen als ondergrens gehanteerd (bouwjaar 1972). Indien in goede staat aangeschaft zal een instrument na die leeftijd nog vele jaren voldoen voor u of uw gezin.

Waarschuwing

Door de prijsstijgingen zien we dat er veel oude Yamaha piano’s van voor 1970 (serienummer lager dan 1 miljoen) worden aangeboden. Let goed op met deze instrumenten!

Een klein aantal zijn nog in goede staat, maar de meeste exemplaren kunt u beter mijden. Qua kast zien deze er goed uit (zijn opnieuw gespoten), maar ze zijn vaak technisch in mindere staat. Een deel van deze instrumenten worden gereviseerd in fabrieken waar ook piano’s worden gemaakt van € 1000,- tot € 2000,- nieuwwaarde. Uiteraard voldoen deze niet aan de kwaliteitseisen van een Yamaha. Ze klinken op het moment van aankoop goed, maar hebben vaak technische problemen en een hoge slijtage. Vraag daarom goed na hoe het instrument in Nederland gekomen is, en waar de werkzaamheden aan het instrument zijn uitgevoerd.

Verifieer ook altijd het opgegeven bouwjaar. Wij horen geregeld dat er wordt gesmokkeld met de leeftijd. U kunt het bouwjaar van een piano beoordelen met behulp van onze bouwjarentabel die u hier kunt vinden. Een historisch overzicht van de Yamaha U1 series en Yamaha U3 series vindt u onder de links. Daar vindt u de bouwseries met bijbehorende productiejaren en informatie.

Tweedehands piano kopen, wat is een eerlijke prijs?

Door de lange levensduur van hoge kwaliteit piano’s neemt de waarde c.q. prijs maar langzaam af. In eerste instantie verliest een instrument direct na aanschaf wel flink waarde. Dat is zo’n 30%-35%. Onderstaande grafiek geeft de circa waarde weer van een occasion piano als percentage van de huidige nieuwprijs. De gegeven waarden gaan uit van een piano in een conditie die voor die leeftijd te verwachten is.